Birinci Basamakta Yaraya Yaklaşım

Hızla yaşlanan dünyamız ve buna karşılık artan kronik hastalıklar ek tıbbi sorunları da beraberinde getirmektedir. Ölüm sebepleri arasında birinci sırada olan dolaşım bozuklukları, her yıl artan diyabet insidansı ve yatağa bağımlılık gibi kronik sorunlar, bu hastalıklara sahip kişilerde akut veya kronik yaraların oluşmasına da neden olmuştur.

Ancak yaranın tarihine bakarsak, insanlık tarihinin başından beri önemli bir sorun teşkil ettiğini görmekteyiz. İnsanoğlu, hayvan saldırıları, doğa olayları, savaşlar, enfeksiyonlar gibi nedenlerle oluşan yaralara her zaman çare bulmaya çaba sarf etmiştir. Milattan önceki dönemlerde Çin’de, Mezopotamya’da, yaraların debride edildiği veya dağlandığına dair yazıt veya resimler mevcuttur. Hipokrat’ın ve Galen’in eserlerinde cerrahi tekniklere dair bilgiler mevcuttur. Daha sonra gerek İbn-i Sina’nın gerek ez-Zehravî’nin eserlerinde eski cerrahi tekniklerle birlikte yeni cerrahi aletlerin de yer aldığı görülmektedir. Osmanlı Dönemi’nde ise iyi bir cerrah olan Şerafeddin Sabuncuoğlu’na ait pek çok eserde, pansuman teknikleri, dağlamanın çeşitli yaralarda kullanımı vb. yaraya yaklaşım hususunda ilerleme fark edilmektedir.

On dokuzuncu yüzyılda anestezi teknikleri, asepsi ve antisepsinin tıbba yerleşmesi yaraya yaklaşım tekniklerinde gelişme sağlamıştır. Yirminci yüzyılda antibiyotiklerin keşfi ile yara bakım ve tedavisinde yine bir sıçrama yaşanmış, ayrıca tıpta branşlaşmanın artışı, yara tedavisine yeni bir bakış kazandırmıştır.

Tüm bu gelişmelerden sonra günümüzde artan yara bakım ve tedavi teknikleri; kök hücre teknolojisi, 3D printer ile eksik organın yerine konması, nanoteknoloji gibi ilerlemeler önlenemez bir ilerlemeyi sağlamıştır. Ancak tüm gelişmeler beraberinde yara tedavisinde büyük maliyetlerin de önünü açmıştır. Yapılan pek çok çalışma ise yaranın tedavisine kıyasla önlemenin çok daha kolay, ucuz ve daha az iş gücü gerektirdiğini göstermektedir.

Özellikle kronik yaraların pek çoğunun önlenebilir olması, bakım ve tedavisinin ise uzun bir süreç gerektirmesi, yara pansumanlarının ise sık aralıklarla yapılması gerekliliği, bu yaraların sadece özelleşmiş branşlar tarafından takibi yerine, birinci basamağın da katkısının önemine dair bir göstergedir.

İşte bu yüzden, öncelikle kronik yaraların takip ve tedavisinde birinci basamağın farkındalığının artırılması ve hizmet içi eğitimleri, birinci basamağa gönül vermiş uzmanların önemli hedeflerinden birisidir. Bizler de bu hedefle "Birinci Basamakta Kronik Yaraya Yaklaşım” kitabını yazmaya karar verdik. Böylelikle birinci basamağın yükünü çeken; gerek aile sağlığı merkezlerindeki aile hekimlerine, gerek evde sağlık hizmetlerinde ve palyatif bakım servislerinde çalışan hekim ve hemşirelere yönelik olarak, konunun uzmanlarının bilgi ve deneyimlerini paylaşmasına yardımcı olmayı düşündük.

"Birinci Basamakta Kronik Yaraya Yaklaşım” kitabı, derinin fizyolojisinden başlayarak yara oluşum mekanizması ve tüm kronik yara tiplerinin tek tek tedavisini içermekte olup, ayrıca kronik yarada birinci basamağın katkısının maliyet-etkinliği ve birinci basamakta yara takibinde karşılaşılan güçlüklere değinmektedir. Umulur ki bu konuda gösterdiğimiz çaba birinci basamakta yara tedavi ve takibinde bir nebze de olsa katkı sağlar.

 

İçindekiler : 

1. Yara Bakımı ve Takibinde Birinci Basamağın Yeri ve Etkinliği...............1

2. Deriye Anatomik ve Fizyolojik Yaklaşım...............................................5

3. Yaranın Tanımı ve Oluşum Mekanizmaları...........................................15

4. Yara İyileşmesinde Pozitif ve Negatif Etkenler...................................21

5. Yara Tiplerine Genel Yaklaşım.............................................................33

6. Yara İyileşmesi ve Bakımında Genel İlkeler.........................................43

7. Yara Tedavisinde Nutrisyon İlkeleri.....................................................51

8. Yara Tedavisinde Profilaksi ve Aşılar...................................................61

9. Pansuman Yöntemleri..........................................................................75

10. Yanık Tedavisi......................................................................................83

11. Bası Yarası............................................................................................93

12. Diyabetik Ayak..................................................................................105

13. Damarsal Bacak Yaraları....................................................................125

14. Cerrahi Yaralara Yaklaşım..................................................................137

15. Stoma Bakımı....................................................................................145

16. İmmün Suprese Hastada Yara Tedavisi.............................................171

17. Çocuklarda Yara Bakımı....................................................................183

18. Yara Tedavisinde Fizyoterapi ve Rehabilitasyon.............................195

19. Yara Tedavisinde Geleneksel ve Tamamlayıcı Tıp.............................211

20. Yara Tedavisinde Yeni Ufuklar...........................................................227

21. Birinci Basamakta Yaraya Yaklaşımda Yaşanan Sorunlar...................235