Yüksekokullar İçin Fizyoloji

Yaşamın mantığını araştıran Fizyoloji, moleküler düzeyden hücre, doku, organ, sistem ve organizma düzeyine kadar tüm işlevleri sorgulayan bilim dalıdır. Adına Nobel ödülü verilen Fizyoloji, ilk kez MÖ 600’lü yıllarda felsefi bir terim olarak kullanılmış, 16. Yüzyıldan itibaren sağlık ve fen bilimleri terminolojisine girmiştir.

İnsan vücudunun temel çalışma mekanizmalarının anlatıldığı “Yüksekokullar İçin Fizyoloji” kitabının, sağlık ve fen bilimleri alanındaki fakültelerde ve yüksekokullarda ders kitabı olarak kullanılması amaçlanmaktadır. Mutlaka bilinmesi gereken tüm Fizyoloji konularının yer aldığı bu kitabın, eğitiminin standardizasyonuna da katkı sağlaması hedeflenmektedir.

Türk Fizyolojik Bilimler Derneği tarafından basımı gerçekleştirilen bu ilk kitabın bölümleri; kitabın hedef kitlesine eğitim veren genç meslektaşlarımız tarafından yazıldı. Akademik yaşamlarının en yoğun olduğu dönemlerinde emeklerini esirgemeyen; Sayın Doç. Dr. Muaz Belviranlı, Doç. Dr. Oğuz Gözen, Doç. Dr. Özgür Kasımay Çakır, Doç. Dr. Ercan Özdemir, Doç. Dr. Gökhan Cesur, Yrd. Doç. Dr. Melike Şahiner, Yard. Doç. Dr. Meltem Kolgazi, Yrd. Doç. Dr. Mukadder Okuyan, Yrd. Doç. Dr. Sibel Bayrak, Öğr Gör. Dr. Muhittin Onur Yaman, Uzm. Dr. Ezgi Tuna Erdoğan’a teşekkür ederiz.

Yazar grubunun oluşturulmasından, kitap içeriğinin edisyonuna ve basımına kadar tüm aşamalarda emeği bulunan ve derneğimiz adına bir ilkin gerçekleşmesini sağlayan sayın Prof. Dr. Berrak Ç. Yeğen’e sonsuz teşekkürler.

Basımın gerçekleşmesini sağlayan YÜCE reklam/yayım/dağıtım a.ş.’ye ve kitabın görsel bölümlerinin hazırlanmasında emeği geçen Sayın Merve Evren’e teşekkür ederiz.

Fizyoloji eğitimine katkı sağlaması dileğiyle….

Prof. Dr. Nevzat Kahveci

Türk Fizyolojik Bilimler Derneği Yönetim Kurulu Başkanı

İçindekiler

1. BÖLÜM: FİZYOLOJİYE GİRİŞ VE HOMEOSTAZ 2

Fizyoloji Nedir? 3

Homeostaz ve Organ Sistemlerinin Homeostazdaki Rolleri 3

Geribildirim Mekanizmaları 7

Homeostazda Bozulma ve Hastalıklar 10

2. BÖLÜM: HÜCRELER VE DOKULAR 11

Hücreler ve Hücrenin İşlevsel Morfolojisi 13

Sitoplazma ve Organeller 16

Hücrelerarası Bağlantılar 19

Çekirdek ve İlgili Yapılar 19

Hücrenin Hareketi 20

Hücre Zarından Madde Taşınması 21

İkinci Haberci Sistemler 23

Dokular 23

3. BÖLÜM: UYARILABİLİR DOKULAR 27

Sinir Hücresinde Zar Potansiyeli, İyonların Dağılımı ve İstirahat Zar Potansiyeli 27

Aksiyon Potansiyeli 31

Sinyal İleti Şekilleri 32

Sinaptik İletim 33

İskelet Kasları 37

İskelet Kaslarında Kasılma Mekanizması 40

İskelet Kaslarında Kasılma Şekilleri 47

İskelet Kaslarında Enerji Gereksinimi 50

İskelet Kaslarının Sinirsel Kontrolü 57

Kas Refleksleri 60

Düz Kaslar 63

Kalp Kası 68

Yaşam Süresince Kas Değişiklikleri 69

4. BÖLÜM: SİNİR SİSTEMİ 71

Sinir Sisteminin Yapısı ve Fonksiyonları 74

Sinir Sistemi Fonksiyonlarının Gerçekleştiği Düzeyler 75

Korteks Yapıları 78

Omurilik (Medulla Spinalis) 79

Periferik Sinir Sistemi 82

Refleks Yayı 84

Serebellum, Bazal Gangliyonlar,Talamus 85

Hipotalamus, Limbik Sistem 86

Beyin Sapı 87

Otonom Sinir Sistemi 88

Beyin Omurilik Sıvısı 90

5. BÖLÜM: DUYULAR 95

Genel duyu reseptörlerinin özellikleri ve duysal adaptasyon 97

Genel duyu bilgisinin merkezi sinir sistemine iletimi 99

Görme 103

İşitme 107

Denge 111

Tat 112

Koku 114

6. BÖLÜM: DOLAŞIM SİSTEMİ 117

Dolaşım sisteminin Bileşenleri ve Fonksiyonları 117

Kalp Döngüsü 121

Kalbin Elektriksel Aktivitesi ve Elektrokardiyogram 126

Elektrokardiyografi 131

Kan Damarları 135

Kalp Debisi 139

Kapiller Damarlar ve Doku Arasında Sıvı Alışverişi 143

Kan Akımı ve Damar Direnci 145

Kan Basıncı 153

Hipertansiyon ve Kalp Yetmezliği 157

7. BÖLÜM: KAN VE İMMÜN SİSTEM 159

Kan Plazması 163

Eritrositler (Kırmızı Küreler) 164

Kan Grupları 170

Trombositler 171

Hemostaz 173

Lökositler (Beyaz Küreler) 177

Bağışıklık (İmmunite) 185

8. BÖLÜM: SOLUNUM SİSTEMİ 189

Solunum Fonksiyonu 191

Solunum Sisteminin Fonksiyonel Yapısı 191

Solunum Biyomekaniği 194

Solunum Fonksiyon Testi 198

Alveolde Gaz Değişimi (Difüzyon) 198

Solunum Gazlarının Kanda Taşınması 200

Solunumun Düzenlenmesi 204

Egzersiz, Yüksek İrtifa ve Derinlik gibi Koşullarda Solunum Fonksiyonu 207

9. BÖLÜM: BOŞALTIM SİSTEMİ 209

Böbreğin Görevleri 212

Nefronun Yapısı 212

Glomerül Filtrasyonu 217

Tübüllerde Geriemilim 219

Tübüllerde Sekresyon 220

Normal İdrarın Özellikleri 221

İdrarın Atılması ve Miksiyon 221

Böbreklerin Asit-Baz Düzenlenmesindeki Rolü 223

Renin-Anjiyotensin-Aldosteron Sistemi 224

10. BÖLÜM: SİNDİRİM SİSTEMİ 227

Sindirim Kanalının Yapısı ve Fonksiyonları 229

Sindirim ve Emilim 232

Ağız 234

Özofagus 234

Mide 235

İnce Bağırsak 240

Kalın Bağırsak 245

Metabolizma 247

Beslenmenin Düzenlenmesi 253

Vücut Sıcaklığının Düzenlenmesi 255

11. BÖLÜM: ENDOKRİN SİSTEM 259

Hormonların Sınıflandırılması 261

Hormonların Etki Mekanizmaları 263

Hormonların Salgılanmasının Kontrolü 267

Hipofiz Bezi Hormonları 269

Tiroit Hormonları 276

Paratiroit Hormonu 279

Adrenal (Böbreküstü) Bezler ve Hormonları 280

Pankreas Adacık Hormonları 288

Diğer Endokrin Bezler 290

12. BÖLÜM: ÜREME SİSTEMİ 293

Gametojenez ve Cinsiyet Farklılaşması ve Gelişimi 295

Puberte 295

Erkek Üreme Organlarının Fizyolojik İşlevleri 296

Dişi Üreme Organlarının Fizyolojik İşlevleri 299

Fertilizasyon 304

Prenatal Dönem 306

Doğum 308

Laktasyon 308