Sığırcılık

Bu kitap, sığır yetiştiriciliği temel uygulamaları konusunda öğretim ve sürü yönetiminde kullanım amacıyla Türkçe literatüre katkı sağlamak amacıyla 40 yıllık tecrübelerin, yapılan proje, makale, ve araştırmalarım ışığında derlenerek hayvansal üretimde çalışanların bilgisine sunmak amacıyla hazırlanmıştır. Burada yer verilen her bir konu başlığının her biri özenle ve sahada görülen ihtiyaçlar, tarafıma ulaşan sorular göz önüne alınarak seçilmiştir. Buradaki her bir bölüm başlığı için bir uygulama kitabı, el kitapçığı hazırlamak da mümkündür. Benim bu kitabı hazırlamaktaki amacım, konunun tamamını detaylı olarak vermek değildir.

Amaç, konu ile ilgilenen çalışan ve çalışmayı düşünenlere bir yol haritrası, bilgi kaynağı hazırlamak ve gelecek çalışmalara temel oluşturmaktır. Gelecekte bu konuyu geliştirecek, genişletecek ve ekleyeceği bilgilerle ülke hayvancılığının ihtiyacı olan bilgileri sağlayacak araştırıcılara da rehberlik etmesi buradaki temel hareket noktasıdır. Bu düşüncelerle uzun yıllar önce başladığım bu çalışmamı ancak 2020 yılında tamamlamış oldum. Bu kitabın, sığır yetiştiriciliği sektörü ile bir şekilde bağı olan üreticilere, yetiştiricilere, lisans ve lisansüstü çalışma yapanlara, hayvan meraklıları ve hayvansal üretimle ilgilenen herkese yararlı olmasını dilerim.

Prof. Dr. Serap Göncü

İÇİNDEKİLER

Önsöz

Sürü yönetimi

Sürü yönetiminde karar ağacı

Sürü yönetim bileşenleri

Süt verimi

Sürü büyüklüğü

Otomasyon sistemleri

Sürü yönetim özet raporları

Sürü Kompozisyonu

Barınaklar

Sıcak stresi

Optimum çevre koşulları

Sürüde sıcak stres kontrolü

Sıcaklık stresine karşı önlemler

İşletme Özellikleri

Serinletme Sistemi Bileşenleri ve Çalışma Saatleri

Yağmurlama Başlıklarının Seçimi

Fan seçimi ve yerleştirilmesi

Fan tipleri

Diğer tip fanlar

Barınak çeşitleri

Süt Sığırcılığı İçin Gerekli Diğer Bölmeler

Aydınlanma Süresi ve Verimi Arası İlişkiler

Ahırlarda Aydınlatma

Ahırda gerekli ışıklandırma

Gerekli toplam lümen hesabı

Barınak Puanlama

Ahır koridorları

Alet Ekipmanlar

Sürü Mevcudu

İkame düvelerin temini

Sürü ayıklama oranı

Sürü yenileme oranı

Gruplama

İnekleri gruplama esasları;

Grup değişiklikleri

Gerekli bölmeler

Büyükbaş Hayvan Birimi (BBHB)

Buzağılar

Buzağı üretimi

Buzağı büyütme programları

Doğum bölmesi

Doğum

Güç Doğumlarda

Doğum Esnasında İneklerin Bakımı

Doğumdan Sonraki İlk Saatler

Doğum sonrası ilk bir hafta

Kolostrum ile besleme

Kolostrumun depolanması

Buzağı yetiştirme ilkeleri

Buzağılarda sıvı besleme dönemi

Süt İçme Refleksi

Kovadan Süt İçirme

İçirilecek Süt Miktarı

Buzağıların Sütten Kesilmesi

Buzağılara Kesif Yem Verilmesi

Buzağı Başlangıç Yemi

Süt ikame yemleri

Buzağılara Su temini

Buzağı barınakları

Buzağılarda sağlık Koruma

Buzağılarda gözlem

Düveler

Düve yetiştirme metodları

Düve yetiştirmenin ilkine buzağılama yaşına etkisi

Düve yetiştirmenin meme gelişimine etkisi

Düve yetiştirme sisteminin süt verimine etkisi

Sağmal inekler

Erken laktasyon dönemi

Orta Laktasyon dönemi

Kurudaki inekler

Kuruya çıkarma usulü

Boğalar

Boğaların aşımda kullanılması

Boğa aşım durağı

Boğaya ayrılacak inek sayısı

Boğa barınağı

Genç boğaların beslenmesi

Boğa Rasyonu Çinko Düzeyi

Pamuk Tohumu ve Ürünleri

Türkiye Yerli Sığır Irkları

Irklar

Yerli Kara Sığır

Boz Step ırkı

Doğu Anadolu Kırmızı Sığırı

Güney Anadolu Kırmızı Sığırları

Kilis ırkı

Yerli Sarı

Zavot

Kültür ırkları

Etçi ve sütçü inek tipi

Süt verim yönlerine göre ırklar

Jersey

Ayrshire

Süt tipi Shorthorn

Guernsey

Et verim yönlü ırklar

Aberdeen-Angus

Şarole

Brahman

Beefmaster

Braford

Brangus

Santa Gertrudis

Scotch Highland

Shorthorn

Abrak

İki Verim Yönlü Irklar

Devon

Red Poll

Pingazuer

Sağım

Sağım nedir

Laktasyon

Persistensi

Sağım mekanizması

Sütün tutulması

Kalan süt

Son süt

Elle sağım

Süt salma refleksinin başlatılması

Makinalı sağım

Sağım yerleri

Sağımhane kullanım etkenliği

Sağımhane Etkenliği

Sağım performansı

Sağımdan önce inekleri yıkama

Sağımcı sayısı

Sağım öncesi hijyen uygulamaları

Sağım süresi

Sağım başlıklarının kontrolü ve tekrar takılma süresi

Büyük sağım yerleri

Mastitis

Mastitis testi

Süt somatik hücre sayısı (SHS)

Elektronik somatik hücre sayımı

Somatik Hücre Sayısını Etkileyen Faktörler

Hayvana Yaklaşım

Güvenlik bölgesi

Sürü güvenlik bölgesi

Güvenlik bölge çapı

Denge noktası

Kör nokta

Sığır Tutma ve Bağlama

Küçük işletmelerde

Sığırın başından tutulması

Büyük işletmelerde

Numaralama

Numaralama yöntemleri

Geçici numaralama yöntemleri

Kalıcı numaralama yöntemleri

Sıcak-Soğuk dağlama

Metal kulak numarası

Plastik numara takma

Elektronik tanımlama sistemi

Sığırda Alınan Ölçüler ve Ölçüm

Ölçüm aletleri

Yükseklik ölçüleri

Genişlik ölçüleri

Derinlik ölçüleri

Baş ölçüleri

Uzunluk ölçüleri

Çevre ölçüleri

Ölçü alma zamanı

Tartım

Göğüs çevresinden canlı ağırlık tahmini

Kayıtlar

Gerekli defterler ve özelikleri

Süt Verimi

Kayıt Değerlendirme

İsveç Yöntemi

Hollanda Yöntemi

Vogel Yöntemi

Trapez Yöntemi

Süt Verim Kontrol Aralığı

Laktasyon Süresi Hesabı

Süt verimi Düzeltmeleri

Sağılır gün sayısı

Döl Verim Özellikleri

Döl Verimi

Üreme etkenliği

Buzağılama Aralığı

İnvolusyon süresi

Servis Periyodu

Buzağılama sonrası ilk tohumlama

Döl verimi

Döl Tutmama

Döl tutmama problemine etki eden faktörler

Kızgınlık Tespiti

Kızgınlık nedir

Kızgınlık belirtileri

Kızgınlık Gözlemi

Kızgınlık gözleminde dikkat edilecek noktalar

Kızgınlık gözleminde başarı

Kızgınlık tespitindeki hata kaynakları

Uygun Tohumlama Zamanı

Tohumlama metotları

Doğal aşım

Elde aşım

Serbest aşım

Yapay tohumlama

Düve Seçimi

Damızlık hayvan nedir

Damızlık değer hesabı

Gerçek verim kabiliyeti (GVK)

Genel yapıya göre puanlama

İneklerde Sütçülük Özellikleri

Doğrusal (Linear) Tanımlama

İşletmede İstenen Özellik Tespiti

Boğa Katalogları Kullanımı

Süt ırkı boğa katalogları

Yaş Tayini

Dış görünüşten

Boynuzlardan

Dişten

Boynuz Köreltme

Genetik yolla

Mekanik yöntemler

Tel ile kesim

Kimyasal yöntem

Burun Halkası Takma

Muşet

Boğaların gezdirilmesi ve bakıcıya alıştırılması

Kastrasyon

Burdizzo kerpeteni

Lastik halka (elastratör)

Kısa testis torbası metodu

Bıçak

Emasculatör

Kimyasal yöntem

Aşılar

Ayak problemleri

Topallık puanlama

Tırnak bakımı

Adım mesafesi

Tımar

Tımar etkileri

Tımar malzemeleri

Hayvanlarda tımar davranışı

Yemlik Puanlama

Yemlik puanlama

Yemlik puanlama zamanı

Yemlik puanlama

Vücut Kondüsyon Puanlaması (VKP)

Süt sığırcılığında

Süt sığırlarında VKP

Beside kesim olgunluğu

Etçi ırklarda vücut kondüsyon Puanlaması

Ultrason Yöntemi

Bilgisayarlı Tomografi (BT) Yöntemi

Canlı Hayvanda Karkas Kalite tespiti

Elektronik Et Ölçümü

40K (Potasyum-40) Yöntemi

Dilusyon (Seyreltme) Yöntemi

Bazal Oksijen Tüketimi ve Kreatinin Atılımı Yöntemi

Bioelektriksel Rezistans

Manyetik Rezonans Görüntüleme (MRG) Yöntemi

Görüntü işleme teknolojileri

Yağlanma İle İlişkili Bazı Kan Parametreleri

Kimyasal Analiz

Sağlıklı hayvan

Gözlem

İneklerde Stres Testi

Sığırda Fizyolojik Ölçümler

Nabız

Solunum

Vücut sıcaklığı

Diz ve Dirsek Lezyonları

Puanlama

Etkili faktörler

Boyun Ense Lezyonları

İnek Temizlik Puanı

Memedeki Tüylerin Kırkılması

Kuyruk Kesme

Rumen Doluluğu

Rumen Hareketleri

Geviş Getirme

Rumende Gaz Birikimi

Yabancı Cisim

Gübre puanlama

Gübre rengi

Gübre yoğunluğu

Gübre içeriği

Gübre değerlendirme

Gübrenin yıkanması

Süt Analizileri

Üretilen sütün kalitesi

Süt fiyatı tespitinde

Beslemenin takdiri

Örnek alma

Süt Kompozisyonu

Toplam bakteri sayımı

Somatik Hücre Sayısı (SHS)

Süt Asitliği

Alkol Testi

Alizarin Testi

Bromtimol Mavisi Testi

Kaynatma Testi

Turnusol Testi

Yüzde Asitlik (Laktik Asit Cinsinden) Testi

Soxhlet-Henkel (°Sh) Yöntemı

pH Testi

Sütün Yoğunluğu

Sütün Refraktometre İndisi

Yem analizleri

Kan Analizleri

Kan Alma

Kan alma damarları

Kuyruktan kan alma

Süt damarından kan örneği alımı

Bacaktan kan alma

Kan tüpleri

Örneklerinin saklanması

Depolama kayıpları

Yem İhtiyacı ve Depo Kapasitesi

Kurumadde

Silaj kalitesi

Balya Ölçü, Hacim ve Ağırlığı

Su gereksinmesi

Sığırların su içme davranışları

Su tüketimini etkileyen faktörler

Su temin yolları

Vücutta suyun kullanımı ve su kayıp yolları

Sığır su tüketim miktarları

işletme su gereksinmesi

Yetersiz su tüketimi etkileri ve belirtileri

Dikkat edilecek noktalar

Su tüketimi ve verim arası ilişkiler

- xviii -

İçindekiler

İneklere sağlanan suyun kalitesi

Suluk özellikleri

Ahırda Gübre Sorunu

Gübre işleme şekilleri

Sığır gübre miktarı ve özellikleri

Ahırdan gübre toplama

Biyogaz üretimi

Elektrik Kaçakları

Ahırda Elektrik Kaçağı Belirtileri

Muhtemel nedenler

Sinekle Mücadele

Sinek türleri

Sinek yaşam koşulları ve çoğalmaları

Sinekle mücadele yolları

Biyogüvenlik

İşletme kuruluşu

İşletme girişi

Taşıt sanitasyonu

Çalışanlar

Alet-ekipman temizliği

Hayvanların kontrolü

Yem ve yem depoları

Tesisler

Gübrelikler

Altlıklar

Ayak banyoları

Ölü hayvanlar

Atık ve atık maddeler

Komşular