17.Yüzyıl İstanbul'unda Mutasavvıf Musikışinaslar

XVII. Yüzyıl İstanbul’unda yaşamış mutasavvıf-mûsikîşinasların kimler olduğu, nasıl bir hayat yaşadıkları, mûsikî bakımından hangi özelliklere sahip oldukları, Türk Mûsikîsi’ne katkıları, XVII. yüzyıl ve İstanbul’un Türk Mûsikîsi açısından önemi, devlet ricâlinin desteği ile büyük mûsikîşinasların varlığının Türk Mûsikîsi’nin gelişip yayılmasında oynadıkları rol ve İslâm’ın özünü teşkil eden tasavvufun mûsikîşinaslar ve Türk Mûsikîsi üzerindeki etkisi gibi hususlar hakkında bilgi vermeyi amaçlayan bu çalışmamız, XVII. Yüzyıl İstanbul’unda icra olunan Türk Mûsikîsi’ne dair yapılan en kapsamlı, güvenilir ve düzenli çalışma olması hasebiyle önem arz etmektedir.

Adından da anlaşılacağı üzere çalışmamız; “XVII. Yüzyıl”, “İstanbul” ve “Mutasavvıf Mûsikîşinaslar” olmak 3 (üç) ayak üzerine oturmaktadır. Çalışmamızın Birinci Ayağı’nı oluşturan XVII.Yüzyıl, 1600 ile 1700 yılları arasındaki zaman dilimini kapsamaktadır. Ancak çalışmamızda bu ölçü esnek tutulmuş ve - yerine göre - bir önceki asrın son çeyreği ile bir sonraki asrın ilk çeyreği de XVII. Yüzyılın sınırları içerisine dâhil edilmiştir. Çalışmamızın İkinci Ayağı’nı da İstanbul oluşturmaktadır. İstanbul dışında Bursa, Edirne, Konya, Diyarbakır gibi şehirlerde de pek çok mutasavvıf-mûsikîşinas bu zaman diliminde Türk Mûsikîsi ile iştiğal etmiş, ancak İstanbul ile herhangi bir bağları olmadığı için bunlar çalışmamızda kapsam dışı bırakılmıştır.

Çalışmamızın Üçüncü ve Son Ayağı’nı ise mutasavvıf - mûsikîşinaslar oluşturmaktadır. XVII. Yüzyıl İstanbul’unda mûsikîyle iştiğal eden mutasavvıf mûsikîşinasları kapsayan çalışmamızda, büyük bir çoğunluğun mutasavvıf oldukları kuvvetle muhtemel olduğu halde “mutasavvıf” olduklarına dair haklarında kesin bilgi bulunmayan mûsikîşinaslar kapsam dışında tutulmuştur. Meselâ; kaynaklardaki bilgilere göre mutasavvıf olması kuvvetle muhtemel olan Hâfız Post, söz konusu ihtimalden dolayı mutasavvıf mûsikîşinaslardan sayılmayıp kapsam dışında bırakılmıştır.

Konumuzla ilgili bilgilerin yok denecek kadar az olması, olanların da genellikle iç içe geçmiş, dağınık ve bazen de mütenâkız bir halde bulunması vs. durumlar çalışmamızın belli başlı problemleri arasında yer almaktadır. Ancak okuyucuların çalışmamızdan istifade edebilmeleri için tüm bu olumsuzluklar mümkün olduğunca giderilmeye, cümle ve tespitlerimiz anlaşılır, akıcı ve kalıcı hale getirilmeye çalışılmıştır.

Meselâ; XVII. Yüzyılda Türk Mûsikîsi’nde kullanılan makamlar, usûller, formlar, sazlar ile bu zaman diliminde İstanbul’da mûsikî icra eden mûsikîşinaslar alfabetik sıraya göre sıralanmış, hatalı ve yanlış bilgiler belirtilerek doğruları vurgulanmış, mevcut bilgilerden elde edilen sonuçlar da, daha anlaşılır, akıcı ve kalıcı olması için maddeler halinde verilmiştir.