Saygun ve Gilgameş: Destan'dan Opera'ya Yolculuk

ÖNSÖZ

Ahmed Adnan Saygun, yalnızca ülkemizde değil dünyada da yirminci yüzyılın

en büyük bestecilerinden biridir. Bestecinin kültürler arasında köprü olma

işlevi taşıyan ve ana yurdunun düşünce dünyasını kavramsal bir çerçeve içinde

yorumlayan yapıtlarında iki geleneğin izleri de görülebilir: Doğu’nun ezgiselliği,

Batı’nın çoksesliliği.

Saygun’un yapıtlarını ve sanat anlayışını besleyen etkili bir düşünsel arka plan

vardır. Son günlerinde kendisini ziyarete gelen Halit Refiğ’e Eflatun’un Apologia’sının

finaliyle veda etmesi1 bile tek başına, zengin düşünsel dünyasına kapı aralamamıza

yetecek bir örnektir.

Söz konusu düşünsel arka planın kodlarının yer aldığı Yunus Emre Oratoryosu

ve Kerem’de vurgulanan “insan”, “tanrı”, “sevgi” ve “ilâhî aşk” gibi kavramlar,

Gilgameş’in son sahnelerinde de öne çıkmaktadır. Bestecinin bu kavramlara ilgi

duymasında, Yunus Emre’ye duyduğu yakınlığın büyük etkisi vardır. Gilgameş’in

temel meselesi “ölüm”dür. Ancak ölüm burada bir son değil hakikate ulaşma yolunda

bir gereklilik ve başlangıçtır.

Bu eserle ilgilenmemde, Saygun’un en büyük eseri2 olarak gördüğü Gilgameş’in

hiç sahnelenmemiş olmasının büyük etkisi olmuştur. Bu kitapta, Gilgameş’e projeksiyon

tutarak, metinsel ve müzikal incelemelerle, farklı bir perspektiften yeni

bir Saygun resminin ortaya çıkartılması amaçlanmıştır. Ne kadar kapsamlı olursa

olsun elbette her çalışma sonunda eksik olacaktır.

Doktora eğitimim ve tez çalışmam süresince hocam ve danışmanım olarak

değerli birikimlerini bana aktaran, sevgi ve desteğini hiç esirgemeyen, yalnızca

entellektüelliğiyle değil hayata bakışı ve duruşuyla da örnek aldığım müzikbilimci

Sn. Prof. Gülper Refiğ'e; sıcak ilgisi ve yol gösterici yaklaşımı ile desteğini bir an

bile benden esirgemeyen, kısıtlı zamanına rağmen bu çalışmanın müzikal analiz

kısmında büyük bir emek ve titizlikle yaklaşık bir yıl boyunca neredeyse her hafta

bana zaman ayırarak, Saygun’un öğrencisi, besteci ve entellektüel olarak edindiği

büyük birikiminden damıtma bilgiler ve yön verici dokunuşlarla yolumu açan,

aynı zamanda yazım dili ve ifade konusunda da kendisinden çok şey öğrendiğim

Sn. Prof. Dr. Özkan Manav'a; beni destekleyen ve her zaman yanımda olan fedakâr

eşim Sermin Yüksel ve aileme sonsuz teşekkürlerimi sunar, kitabımın yeni

çalışmalara faydalı olmasını dilerim.