Oral ve Maksillofasiyal Radyolojinin Temelleri

Oral ve Maksillofasiyal Radyolojinin Temelleri

Ağız, diş ve çene radyolojisi, diş hekimliğinde tanısal açıdan vazgeçilmez bir konumdadır. Diş hekimlerinin başarılı bir tedavi gerçekleştirebilmeleri için öncelikle doğru tanıya ulaşmaları gerekmektedir. Hekimlerin doğru ve kesin tanıya ulaşmasında radyolojik bulguların doğru yorumlanmasının önemi şüphesizdir. Hekimlerin radyolojik bulguları doğru yorumlayabilmesi için ise bu alanda yeterli bir bilgi birikimine sahip olmaları gerekmektedir. Bunun da ancak iyi ve anlaşılır kaynaklar ile mümkün olabileceği düşüncesindeyiz. Bu kitap, ağız, diş ve çene radyolojisi alanının temel prensipleri hakkında geniş ve kapsamlı bir bilgiler sunmaktadır.

Radyolojinin temellerinden başlanarak, diagnostik görüntüleme, bölgede bulunan anatomik yapılar ve patolojilerin detaylı bir şekilde incelendiği bu eserin dilimize kazandırılması aşamasında bulunmaktan memnuniyet duymaktayız. Kitabımızın, diş hekimliği öğrencileri, hekimler ve tüm alanlardaki uzmanlar için, yol gösterici bir rehber ve güvenilir bir başvuru kaynağı olarak hizmet edeceğini düşünmekteyiz.

İÇİNDEKİLER

BÖLÜM 1: TEMEL BİLGİLER

A: Giriş......................................................................................... 17

 Dental radyoloji nedir?............................................... 17
 X ışınları nedir?............................................................... 17
 Röntgen görüntüleri neden bu kadar önemlidir?.................................................... 19

B: Tarih....................................................................................... 20

 X-ışınlarının keşfi.......................................................... 20
 Dünyanın ilk “dental” radyografisini kim çekti?..........................................................................22
 Dr. C. E. Kells, Jr., bir New Orleans diş hekimi ve dental radyografinin ilk günleri............................22

C: X-ışınlarının Üretimi.......................................................25

D: Işınlama Kontrolleri.......................................................27

 Voltaj (V)..............................................................................27
 Amper (A)...........................................................................27
I şınlama süresi................................................................27

E: Radyasyon Dozimetrisi............................................... 29

 Maruziyet.......................................................................... 29
 Absorbe edilen doz...................................................... 29
 Eşdeğer doz..................................................................... 29
 Etkili doz............................................................................ 29

F: Radyasyon Biyolojisi.......................................................31

 Bir hastaya yönlendirilen diş röntgeni fotonlarına ne olur?......................................................32
 X-ışınına maruziyetin sebep olduğu biyolojik hasarın belirleyicileri................................33

G: Radyasyondan Korunma............................................35
 
   1. Radyasyondan Korunma: Hasta...............................35
   Koruyucu önlük..............................................................35
   Kolimasyon....................................................................... 36
   Filtrasyon............................................................................37
   Dijital ve analog karşılaştırması........................... 38
   Ekspozür ayarları.......................................................... 39
   Operatörün tekniği...................................................... 39

 2. Radyasyondan Korunma: Klinik Personeli....... 39
 Ne kadar mesleki radyasyon maruziyetine izin verilir?........................................... 41

H: Hasta Seçim Kriterleri................................................. 43

I: Filme Karşı Dijital Görüntüleme............................. 43
 Röntgen Filmi................................................................. 43
 Dijital görüntüleme.....................................................46
 Dijital röntgen görüntülerinin avantajları......48
 Dijital görüntülemenin dezavantajları.............48
 Görüntüleme yazılımı................................................49
 Görüntü geliştirme......................................................49
 Görüntü ölçümü...........................................................49

J: Dental Radyografik Görüntüler Neleri Ortaya Çıkarır?........................................................................................51
 Dentisyondaki değişiklikler......................................51
 Periodontal hastalık.....................................................52
 Büyüme ve gelişim.......................................................52
 Periapikal dokularda değişiklikler.......................52
 Osseöz patoloji................................................................53
 Temporomandibular eklem bozukluğu...........53
 İmplant değerlendirmesi (yerleştirme öncesi ve sonrası)..............................53
 Yabancı bir cismin tanımlanması.........................53

K: Ağız İçi Görüntüleme Teknikleri............................54
 1. Paralel Teknik....................................................................55
 Maksiller kesici dişler için paralel teknik projeksiyonu (Şekil K4).............. 56
 Maksiller kanin dişler için paralel teknik projeksiyonu (Şekil K5)............... 58
 Maksiller premolar dişler için paralel teknik projeksiyonu (Şekil K6).............. 58
 Maksiller molar dişler için paralel teknik projeksiyonu (Şekil K7).............. 58
 Mandibular kesici dişler için paralel teknik projeksiyonu (Şekil K8).............. 59
 Mandibular kanin dişler için paralel teknik projeksiyonu (Şekil K9)..............60
 Mandibular premolar dişler için paralel teknik projeksiyonu (Şekil K10)............. 61
 Mandibular molar dişler için paralel teknik projeksiyonu (Şekil K11)............... 61
 
2. Açı Ortay Tekniği............................................................ 63
 Maksiller kesici dişler için açı ortay tekniği projeksiyonu.................................................................... 63
 Maksiller kanin diş için açı ortay tekniği projeksiyonu....................................................................64
 Maksiller premolar diş için açı ortay tekniği projeksiyonu....................................................................64
 Maksiller molar dişler için açı ortay tekniği projeksiyonu.................................................................... 65
 Mandibular kesici dişler için açı ortay projeksiyonu.................................................................... 65
 Mandibular kanin diş için açı ortay tekniği projeksiyonu.................................................................... 66
 Mandibular premolar diş için açı ortay tekniği projeksiyonu.................................................................... 66
 Mandibular molar diş için açı ortay tekniği projeksiyonu.................................................................... 67

3. Bitewing Tekniği............................................................ 67
 Premolar bitewing (Şekil K14)...............................68
 Molar bitewing (Şek. K15).........................................68
 Anterior bitewing projeksiyonu (Şekil K16).... 69
 4. Distal Oblik Teknik....................................................... 69
 5. Oklüzal Görüntüleme Tekniği................................70
 Maksiller oklüzal projeksiyon.................................. 71
 Mandibular oklüzal projeksiyon............................ 71

L: Ağız İçi Teknik Hataları.................................................73
 Cone-cut.............................................................................73
 Apeksin görüntülenememesi............................... 74
 Uzama................................................................................. 74
 Kısalma................................................................................75
 Üst üste gelen kontaklar...........................................75
 Eksik kontaklar.............................................................. 76
 Aşırı ışınlama ve yetersiz ışınlama...................... 76
 Hareket artefaktı........................................................... 77
 Yabancı cisim.................................................................. 77

M: Ekstraoral Görüntüleme Teknikleri.................... 79
 1. Panoramik Görüntüleme........................................... 79
 Hastanın konumlandırılması.................................80
 Işınlama ayarları............................................................ 82
 Avantajlar ve Dezavantajlar.................................... 82
 Teknik hatalar.................................................................84
 Anatomik landmarklar...............................................93
 2. Lateral Sefalometrik Görüntüleme.....................94
 3. Konik Işınlı Bilgisayarlı Tomografi........................ 96
 Giriş....................................................................................... 96
 Anatomik Landmarklar.............................................98

N: Kalite Kontrol................................................................. 106

O: Enfeksiyon Kontrolü...................................................107
 "Diş Sağlığı Bakım Ortamlarında Enfeksiyon
 Kontrolü için CDC Yönergeleri"nden alıntı....................................................................................107
 Solid-state reseptörün temizlenmesi ve dezenfekte edilmesi için genel talimatlar (Sirona™ 'nın katkılarıyla)......................................... 109

P: Mesleki Radyasyon Maruziyetinin İzlenmesi..................................................................................110

Q: Taşınabilir Röntgen Sistemleri...............................112
 Dental radyografik incelemeler:
 Hasta seçimi ve radyasyon maruziyetinin sınırlandırılması için öneriler.................................112
 Açıklama............................................................................113

BÖLÜM 2: YORUMLAMA

R: Nesnelerin Yerinin Belirlenmesi (SLOB Kuralı)..........................................................................117

S: Görüntüleri Yorumlamak İçin Öneriler..............121

T: Röntgen Bulmacaları: Farkları Bulun................123

U: Radyografik Anatomi.................................................134

 1. Diş Anatomisi...................................................................134
 2. Maksiller Bölgenin Anatomik Landmarkları.........................................................................136
 Radyoopak landmarklar..........................................136
 Radyolusent landmarklar.......................................139
 3. Mandibular Bölgenin Anatomik Landmarkları.........................................................................142
 Radyoopak landmarklar..........................................142
 Radyolusent landmarkları..................................... 144
 V: Diş Çürüğü........................................................................150
 Röntgen görüntülerinde çürükleri görüntülemenin limitasyonları...........................150
 Çürük Sınıflandırılması............................................. 152

 W: Diş Anomalileri ............................................................158
 Sayı.......................................................................................158
 Boyut..................................................................................158
 Şekil.................................................................................... 160
 Gelişimsel Faktörler...................................................165
 Çevresel Faktörler.......................................................169

 X: Osseöz Patoloji (Alfabetik).......................................177
 Apse, periapikal...................................................................177
 Ameloblastoma...................................................................177
 Antrolit......................................................................................178
 Kemik iliği defekti..............................................................178
 Kalsifiye epitelyal odontojenik tümör....................179
 Sementoblastoma.............................................................179
 Cherubism..............................................................................179
 Kondensing osteitis......................................................... 180
 Kistler....................................................................................... 180
 Eksostoz...................................................................................183
 Fibrosarkom..........................................................................183
 Fibröz displazi.......................................................................183
 Yabancı cisim....................................................................... 184
 Dev hücreli granülom, santral................................... 184
 Dev hücreli tümör............................................................. 184
 Granülom, periapikal........................................................185
 Hemanjiyom..........................................................................185
 Hiperparatroidizm.............................................................186
 Metastatik tümör...............................................................186
 Multipl Miyelom..................................................................187
 Miksoma..................................................................................187
 Kompaund Odontoma................................................... 188
 Osseöz displazi.................................................................... 188
 Ossifying fibrom................................................................ 188
 Osteomiyelit......................................................................... 188
 Osteopetroz...........................................................................189
 Osteoporoz............................................................................ 190
 Osteosarkom........................................................................ 190
 Paget hastalığı.................................................................... 190
 Flebolit, intraoral..................................................................191
 Rinolit.........................................................................................191
 Tükürük bezi tümörleri, iyi huylu ve kötü huylu...............................................................................191
 Skar, periapikal....................................................................192
 Sialolit........................................................................................192
 Torus..........................................................................................192

Y: Çeşitli Anomaliler..........................................................193

BÖLÜM 3: EKLER

Ek 1: Dental Radyolojik Görüntülerin İstenmesi İçin FDA Önerileri................................................................203
 
Ek 2: Hastaların X-Işınına Dair Endişeleri:
 Soru ve Cevap Formatı...................................................206
 1. Ne sıklıkta röntgen çektirmeliyim?............206
 2. Dental röntgenlerden ne kadar radyasyon alıyorum?.................................................206
 3. Diş röntgeninden kanser olabilir miyim?..............................................................207
 4. Diş röntgenleri için neden koruyucu önlükgiymem gerekiyor ve diş röntgenleri bu kadar
güvenliyse asistan neden röntgenlerimi çekmeden önce odadan çıkıyor?......................207
 5. Koruyucu önlüğünüzün tiroid yakası yok, neden?..............................................................................207
 6. Hamileyim, diş röntgeni çektirmeli miyim?..............................................................................207
 7. Çocuğumun ilk diş röntgenleri ne zaman çekilmelidir?..................................................................207
 8. Diş muayenehanesinde aldığım tüm x ışınlarından sonra karanlıkta parlayacak mıyım?..............................................................................207
 9. 3 boyutlu dental radyografi nedir?..........207
 10. Diş hekimi dental implantımı yerleştirmeden önce neden 3 boyutlu radyografilere ihtiyaç duyuyor?........................ 208
 
 Ek 3: Zor Hastalar İçin Faydalı İpuçları..................209
 1. Aşırı duyarlı öğürme refleksi..........................209
 2. Küçük ağız / sığ damak /daralmış ark /torus......................................................210
 3. Büyük frenulum.....................................................211
 4. Trismus.......................................................................211
 5. Kanin dişin üst üste binmesi..........................211
 6. Rubber dam (dental dam)...............................211
 7. Üçüncü molar görüntüleme..........................212
 
Ek 4: X-Işını Görüntüleme Terminolojisinin Eksiklikleri...............................................................................213
 Anket Sonuçları............................................................213
 
Ek 5: Ayırıcı Tanı İçin Araçlar........................................216
 1. Sayı................................................................................216
 2. Konum........................................................................216
 3. Yoğunluk...................................................................216
 4. Şekil.............................................................................217
 5. Boyut...........................................................................217
 6. Sınırlar.........................................................................218
 7. Çevredeki anatomik yapılarda değişiklikler.....................................................................218
 
Ek 6: Radyasyon Birimleri Tablosu...........................219
 
Ek 7: Anatomik Landmark Tablosu.........................220
 Diş.......................................................................................220
 Dişe bağlı yapılar........................................................220
 Maksilla ile ilişkili landmarklar............................220
 Mandibula ile ilişkili landmarklar......................220
 
Ek 8: Diş Anomalileri Tablosu.....................................222
 Sayı......................................................................................222
 Boyut.................................................................................222
 Şekil....................................................................................222
 Gelişimsel defektler..................................................222
 Çevresel etkiler............................................................222
 
Ek 9: Osseöz Patoloji Tablosu.....................................223
 Maksilla ve mandibulada radyolusent anomaliler.......................................................................223
 Maksilla ve mandibulada radyoopak anomaliler.......................................................................223
 Maksilla ve mandibulada mikst (radyolusent - radyoopak) anomaliler............224
 
Ek 10: Yaygın Kısaltmalar .............................................225
 
Ek 11: Terimler Sözlüğü...................................................227
 Kaynaklar...............................................................................245