Alevi Bektaşi Geleneğin Etnografik Çalışması

Kadim Türk kültürünün önemli bir iz düşümüdür Alevi-Bektaşiler.

Geleneksel Alevilik üzerine birçok araştırma yapılmış olmakla

birlikte modernleşmeyle ilgili topluluğun kültür yapılanmasının ve

olası değişiminin ele alınması da önemlidir. Bu gereklilik ile antropolojik

saha çalışmasında, kentteki kimi Alevi-Bektaşilerin, cem

evlerinde işlevsel kıldıkları kültürel unsurlara değinilmiş ve topluluk

bütüncül açıdan yorumlanmaya gayret edilmiştir. Her ne kadar

kentte bireyler birbirlerine benziyor olsalar da toplulukla bir

mekân üzerinden, bir inanç kapsamıyla hareket ettiklerinde diğerleriyle

farklılaşabildikleri görülmektedir. Bu doğrultuda kültürün

parmak izi gibi nevi şahsına münhasır özellikler gösterdiğini söylemek

mümkündür. İnsanların bazen sustuklarında daha çok akılda

kalıcı olduklarını düşündüğüm gibi bu çalışmanın çıkış noktasında

da Alevi-Bektaşilerin tarihten bu yana süregelen sessizliklerinin

izlerini yerli bir bakış açısıyla sürmek gayretiyle, onları kendi ortamlarında,

kendi sözleriyle dinlemek ve gözlemlerim doğrultusunda

yazıya aktararak yorumlamaya çalıştım.

GİRİŞ

I. BÖLÜM

ARAŞTIRMANIN KAVRAMSAL VE KURAMSAL ÇERÇEVESİ

I.1. Alan ve Araştırmacı

I.2. Araştırmada Kullanılan Yöntem ve Teknikler

I.3. Araştırma ve Etik

I.4. Teorik Yönelim

II. BÖLÜM

NİTELİKSEL ARAŞTIRMA YÖNTEMİ ve TEKNİĞİ

II.1. Niteliksel Araştırma Yöntemi ve Etnografya

II.2. Araştırmanın Etnografik Yönelimi

II.3. Etnografik Çalışmanın Sınırlıkları

III. BÖLÜM

ALEVİLİĞİN TARİHSEL BOYUTU

III.1. Aleviliğin Tanımı

III.2. Aleviliğin Geçmişten Günümüze Tarihi Tezahürü

III.3. Türklerin İslâmiyet’le Tanışması

III.4. Türklerin Alevilikle Tanışması

III.5. Alevi-Sünni İlişkileri

III.6. Osmanlı Devleti’nde Alevi Olma/Kalma Halleri

III.7. Cumhuriyet Döneminde Alevi Olma/Kalma Halleri

III.8. Yakın Dönem Aleviliği

IV. BÖLÜM

MODERNLEŞME SÜRECİNDE ALEVİ OLMA/KALMA HALLERİ

IV.1. Modernleşme

IV.2. Türkiye’de Modernleşme Hareketleri

IV.3. Kentleşme/Kentlileşme

IV.4 Kent Aleviliğinin Modernleşmesi Algısı

IV.5. Türkiye’de Göç Hareketleri

IV.6. Alevilerin Nüfus İstatistikleri

IV.7. Melezleşme

IV.8. Kent Ortamında Aleviler ve Gettolaşma

V. BÖLÜM

ALEVİ ÖRGÜTLENMELER

V.1. İktidar, İdeoloji, Dini Alan ve Aleviler

V.2. Yapılanma Sürecinde Cem Evleri

V.3. Alevilikte Dedelik Kurumu

V.4. Mekân Olarak Cem Evleri

V.4.1. Cem Evlerinin Dini ve Sosyal Fonksiyonları

V.4.2. Kimlik Oluşturma İşlevi

V.4.3. Dinsel Alan İşlevi

V.4.4. Sosyo-Kültürel İşlev

V.4.5. Hukukî İşlev

V.4.6. Sosyal Dayanışma İşlevi

V.4.7. Eğitim İşlevi

VI. BÖLÜM

RİTÜELLER

VI.1. Dinin Varlık Alanı

VI.2. Törenler/Ritüeller

VI.3. Cem Töreni Pratiği

VI.4. Alevilikte Yola Giriş Ritüelleri

VI.4.1. Yola Giriş Ritüeli Olarak Çocuk İkrarı

VI.4.2. Yola Giriş Ritüeli Olarak İkrar Cemi

VI.4.3. Yola Giriş Ritüeli Olarak Musahiplik Cemi

VII. BÖLÜM

BULGULAR

VII.1. Araştırma Mekânları

VII.1.1. Garip Dede Türbesi/Cem Evi

VII.1.2. İkitelli Cem Evi

VII.1.3. Veli Baba Cem Evi

VII.1.4. Acısu Cem Evi

VII.2. Araştırma Süresince Yaşanan Etik Sorunsallar

VII.2.1. Alevileri Çalışmak: Mücadele Alanı

VII.2.2. İki Cem Evinden Uzaklaştırılıyorum

VII.2.3. Hamileliğim, Evli ve Çocuklu Olmam Alanda Kalıcılığımı Sağladı

VII.2.4. Alevi Olmasam da Benimle Ortak Noktalar Yakalamaya Çalışıyorlar

VII.2.5. “İçerden misin? Dışarıdan mı?” “Araştırmacıyım”

VII.2.6. Beni İstihbaratçı-Devlet Adına Çalışan Gizli Bir Yetkili Sandılar

VII.2.7. Alandaki Çalışmalarımı Birbirlerine Soruyorlar

VII.2.8. Beni İş Bulmak ve Üniversiteye Girmek İçin Aracı Görüyorlar

VII.2.9. Soyadım Üzerinden Geliştirilen İlişkiler

VII.3. Görüşülen Kişilerin Özellikleri

VII.4. Alana Yeniden Giriş Yapmak

VII.4.1. Alana Kabul Edilme Uğraşlarım

VII.4.1.1. Cem İbadetinde Dem/Dolu Almak: “Rakı İçelim mi Dedem?”

VII.4.1.2. Lokma Duası

VII.4.1.3. Yeni Araştırma Saham: İkitelli Cem Evi

VII.5. Alevilikte Temel İnançlar

VII.5.1. Üçler

VII.5.2. Dedelik Kurumu

VII.5.2.1. Dedelik Kurumuna Diyanet İşleri Başkanlığı’ndan Maaş

VII.5.2.2. Dedelik ve Zakirlik

VII.5.3. Rehber

VII.5.4. Düşkünlük

VII.6. Alevilikte Kutsal Simgeler

VII.6.1. Kutsal Eşik

VII.6.2. Saz: Telli Kur’an

VII.6.3. Kemerbest

VII.6.4. Dilek Ocağı

VII.6.5. Eşarp

VII.7. Alevilikte Dinsel Törenler

VII.7.1. Perşembe Cemi/Abdal Musa Cemi

VII.7.2. Görgü Cemi

VII.8. Alevilikte Yola Giriş Ritüelleri: “Öl İkrar Ver Öl İkrardan Dönme”

VII.8.1. Çocuk İkrarı

VII.8.2. İkrar Cemi

VII.8.3. Musahiplik Cemi

VII.9. Alevilikte İbadetler

VII.9.1. Abdest Namaz Oruç Hac

VII.9.2. Semah

VII.10. Alevilerin Aleviliği

VII.10.1. Dini ve Etnik Kimlik Açısından Alevilik

VII.10.2. “Eline Beline Diline Sahip Ol” Felsefesinin Milli Şuurla Yorumlanması

VII.10.3. Alevilikte “Ben/Biz” Kurgusu

VII.10.3.1. Alevilik: Topluluk Matemi

VII.10.4. Büyüklere Hürmet Küçüklere Alaka Yol Edebinin Gereğidir

VII.11. Göçle Birlikte Oluşan Kent Aleviliği

VII.11.1. Gettolaşma ve Aleviler

VII.11.2. Melezleşme

VII.11.3. Kentteki Alevilerin İletişimi: “Aylık 10 TL’ye bakar!”

VII.11.4. Modernleşme ve Aleviler

VII.12. Alevi-Sünni Farklılaşması: “Kızılbaşı sevmezidu çok dayak yedim!”

VII.13. Cem Evi Profilleri

VII.13.1. Cem Evleri: Gettolaşmanın Yansıması

VII.13.2. Cem Evleri Üzerinden Geliştirilen İdeolojiler

VII.13.3. Cem Evleri Üzerinden Geliştirilen İktidar Alanı