Bir Zamanlar Gümüşhane

Osmanlı döneminde bir sancak merkezi olarak gelişen

Gümüşhane, Osmanlı hâkimiyetine girdiği 1479’da ilk olarak

merkezi Sivas olan Rum Eyaletine dâhil edilmiş ve kayıtlarda

Karye-i Palu Canca adıyla zikredilmiştir. 1535’te Erzurum

Beylerbeyliğinin oluşturulmasıyla birlikte buraya bağlanmıştır.

Zaman içerisinde gelişerek büyüyen Gümüşhane, 17. yüzyılda

kaza haline getirilmiş ve Trabzon Vilayetine bağlanmıştır. 19.

yüzyılın son çeyreğinden itibaren de bazı idari değişiklikler

olmakla birlikte devletin yıkılışına kadar Torul, Kelkit ve Şiran

kazaları ile Kovans, Yağmurdere ve Kürtün nahiyelerinden

oluşan bir sancak statüsünde Trabzon Vilayetine bağlı kalmıştır.

Cumhuriyetin ilanıyla birlikte Osmanlı dönemindeki idari yapısını

koruyarak 20 Nisan 1924 günü toplanan TBMM’nin 2. celsesindeki

Mevâdd-ı Müteferrika-i Vilâyât başlıklı görüşmelerde

kabul edilen 491 Sayılı Kanun’un 89. Maddesi’nin kabulüyle il

yapılmıştır. Osmanlı döneminde Gümüşhane’nin merkezini

ise bugün Süleymaniye Mahallesi olarak bilinen yerleşim yeri

oluşturmuştur.

Bir sahil vilayeti olan Trabzon Vilayetinin Karadeniz’e sahili

bulunmayan tek sancağı konumunda bulunan Gümüşhane

Sancağının merkezi konumundaki şehir bugün maalesef terkedilmiş

ve yok olmaya yüz tutmuş durumdadır. Günümüzde

Gümüşhane’nin mahallelerinden biri olan Süleymaniye bugün

yerel yönetimlerin ilgi odağı durumundadır. Buranın turizme

kazandırılması Gümüşhane Belediyesi, Gümüşhane Valiliği ve

Gümüşhane İl Kültür ve Trurizm Müdürlüğü tarafından yoğun

çalışmalar yürütülmektedir. Ancak yerel yöneticiler tarafından

yürütülen tarihi kenti ayağa kaldırma çalışmaları akademik destekten

yoksundur. Maalesef yerel yöneticiler bu konuda sanat

tarihçileri, tarihçiler, mimarlar vs. den oluşan bir komisyon kurmaktan

imtina etmektedir. Bu şekilde yapılan restorasyon çalışmaları

ise kentin artık geri getirilemez bir şekilde yok olmasına

neden olmaktadır.

Bu çalışma, şehrin tarihi mirasını ortaya koyarak günümüzde

Gümüşhane’nin güzide mahallelerinden biri olan Süleymaniye’nin

tekrar ayağa kaldırılması çalışmalarına önemli oranda

tarihi bir altyapı kazandırma amacındadır.

GİRİŞ

ESKI GÜMÜŞHANE HAKKINDA

Şehir Hakkında Genel Bilgiler

Şehrin Kuruluşuna Dair

Şehrin Kurulduğu Yer ve Zamana Dair

Şehrin Genel Görünümüne Dair

Şehrin Mahalleleri

Şehir Merkezindeki Mahalleler

Bahçeler Mevkindeki Mahalleler

Şehir Merkezinin Yer Değiştirmesi

Yer Değiştirme Sürecinde Yaşanan Sıkıntılar

SOSYAL VE EKONOMIK DURUM HAKKINDA

Eski Gümüşhane’nin Sosyal ve Ekonomik Durumu

Şehrin Nüfusu

Şehrin Sosyal Yapısı

Gümüşhane Halkının Görünüşü ve Yaşantısı

Şehirde Yaşanan Göç Olayları

Şehirde Yaşanan Bazı Anlaşmazlıklar, Usulsüzlükler ve Asayiş Olayları

Miras Anlaşmazlıkları

Borç-Alacak Anlaşmazlıkları

Mülk Anlaşmazlıkları

Diğer Anlaşmazlıklar ve Asayiş Olayları

Şehrin Önde Gelenleri ve Yöneticilerin Halka Yaptıkları

Haksızlıklar ve Zulümler

Gayrimüslimlerin Gerçekleştirdikleri İsyan Hareketleri

1895 Ermeni Olayları

1. Dünya Savaşı Döneminde Ermeni ve Rum Çetelerin Faaliyetleri

Gümüşhane’de Eğitim-Öğretim

Klasik Eğitim-Öğretim Kurumları

Sıbyan Mektepleri

Medreseler

Modern Eğitim-Öğretim Kurumları

İbtidaiye Mektepleri

Rüştiye Mektepleri

Erkek Rüştiyesi

Kız Rüştiyesi

İdadi Mektebi Açılması İçin Yapılan Girişimler

Gayrimüslimlere Ait Eğitim-Öğretim Kurumları

Diğer Eğitim-Öğretim Kurumları

Gümüşhane Maarif Komisyonu

Kanuni Sultan Süleyman Kütüphanesi

Eğitim-Öğretim Faaliyetlerinde Yaşanan Sıkıntılar

Şehrin Ekonomik Durumu

Tarım Faaliyetleri

Madencilik Faaliyetleri

Helvalı (Halvalı) Maden Ocağı

Hazine ve Kırkpavli Maden Ocakları

Eski Mağara Maden Ocağı

Şehirdeki Vakıflar

Cami Vakıfları

Kanûnî Sultan Süleyman Han Cami Vakfı

Osman Ağa Cami Vakfı

Hacı Emin Ağa Cami Vakfı

Sadullah Efendi Cami Vakfı

Cami-i Cedid Vakfı

Çeşme Vakıfları

Emirler Çeşmesi Vakfı

Hacı Mustafa Çeşmesi Vakfı

Alaşoğlu Çeşmesi Vakfı

Para Vakıfları

Diğer Vakıflar

GÜNÜMÜZE KALAN BAZI YAPILAR HAKKINDA

1. Sultan Süleyman Han Cami ve Çevresindeki Yapılar

Sultan Süleyman Han Cami

Camide Görev Alanlar

Caminin Tamiri

Sultan Süleyman Han Cami Haziresi

Hacı Tahir Efendi Türbesi

Sultan Süleyman Han Medresesi

2. Gümüşhane Metropolithanesi ve Ona Bağlı Yapılar

Rum Erkek Okulu

Hızırilyas (Agios Georgios) Kilisesi

3. Hükümet Konağı
4. Ermeni Kilisesi
5. Daltaban Çeşmesi

SONUÇ

EKLER

KAYNAKLAR