Örneklerle Hekim, Etik ve Suç

Etik doğru ve yanlış davranışlara ilişkin kavramlar geliştiren ve bunların uygulanmasını öneren felsefe dalıdır. Tıp etiği ise tıbbi etkinliklerin yürütülmesi sırasında hastaların ve sağlık çalışanlarının haklarını kollayan, bu hakları zedeleyecek olayların görülmemesi için tarafların uymaları gereken ilkeleri geliştirip uygulanması için önlemler belirleyen bir alandır. Hekimlikle ilgili etik kurallar Hipokrat’tan (M.Ö.460-377) buyana tartışılan, zamana ve kültürlere göre değişen ve gelişen konulardır. Günümüzde gelinen noktada, tıp etiği ile ilgili evrensel düzeyde kabul gören kurallar olduğu gibi genel kabul görmeyen tartışmalı kurallar da bulunmaktadır. Birçok ülkede tıp etiği ile ilgili yasal düzenlemeler de vardır. Bu düzenlemelerde belirlenen kurallara aykırı davrananlara o ülkenin Sağlık Bakanlığı, mahkemeleri ya da meslek örgütleri tarafından yaptırımlar uygulanır. Bu yaptırımlar arasında meslekten men cezaları dahi söz konusu olabilir. O nedenle başta hekimler olmak üzere bütün sağlık personeli etik kuralları ve ilgili mevzuatı bilmeli ve uygulamalıdır. Tıp etiği ile çok yakından ilgili bir konu da “malpraktis” olarak bilinen tıbbi hatalardır. Artık, çağdaş dünyada hastaların haklarını korumayan, bilerek ya da bilmeden kişilere zarar veren tıbbi uygulama yapanlar tazminat, hapis, meslekten men gibi çok ciddi yaptırımlarla karşı karşıya kalabilirler. Dolayısıyla, bütün sağlık personeli hangi durumların tıbbi komplikasyon, tıbbi hata ya da suç olduğunu da bilmek ve ona göre davranmak zorundadır. İşte, bu nedenlerle hekimler tıp etiği öğrenirler; hekimlik mesleğine başladıkları mezuniyet gününde bu ilkelere uyacaklarına dair ant içerler. Tıp etiğinin öğretilmesi hekimlik mesleği kadar eskidir. Başlangıçta felsefe biliminin bir dalı olarak ortaya çıkan tıp etiği günümüzde bir bilim dalı düzeyine çıkmıştır ve bütün tıp fakültelerinde yerini almıştır. Benzer durum, diş hekimliği, eczacılık, hemşirelik, veteriner hekimliği gibi diğer sağlık dalları için de söz konusudur. Benzer bir gelişme “sağlık hukuku” ve malpraktis için de geçerlidir. Ancak, gerek tıp etiğini gerekse sağlık hukukunu kuramsal olarak öğretmenin yeterli olmadığı açıktır. Kuramsal eğitimlerin uygulamalarla, örneklerle pekiştirilmesi gerekir. İşte, elinizdeki kitap bu anlayıştan yola çıkılarak hazırlanmıştır. Amacımız, hekimlik uygulamaları sırasında karşılaşılabilecek bazı olaylar çerçevesinde tıbbi etik ve tıbbi hatalarla ilgili örnekler vererek tıp etiğinin gerek tıp fakültelerindeki  gerekse mezuniyet sonrasında yürütülen eğitimlere destek vermektir. Kitaptaki örnek olayların bazıları gerçek, diğerleri ise sıklıkla karşılaşılabilecek olaylardır. Yukarıda da belirtildiği gibi etik ilkeler farklı biçimlerde yorumlanabilir. Benzer şekilde tıbbi hatalarla ilgili yargı kararları da tartışmaya açıktır. Bu kitapta yer alan 200 olayla ilgili yorumlar tamamen yazarlara aittir. O nedenle, kitapta yer alan yorumlar yalnızca okuyucunun ufkunu genişletmek, etik konularında düşünmesine yardımcı olmak içindir. Kitaptaki yorumlar kesin yorumlar olarak anlaşılmamalıdır. Kaldı ki, genel anlamda tıp alanındaki dinamizm etik alanında da söz konusudur ve etik ilkeler zaman içinde değişime uğramaktadır. En iyi ve gerçekçi yorumlar sizler tarafından karşılaştığınız olayları yorumlarken yapılacaktır. Biz, yalnızca sizlere destek ve yardımcı olmayı amaçlıyoruz. Umarız, bu kitapla amacımıza ulaşırız.   Prof. Dr. Ahmet Zafer Öztek Prof. Dr. Ayşegül Demirhan Erdemir