Basic HTML Version
861
GTTT 2016
Kerry C. Cho, MD
Elektrolit ve Asit-Baz
Hastalıkları
21
Çeviren: Doç. Dr. Hasan KAYABAŞI
HASTANIN DEĞERLENDİRİLMESİ
Sıvı - elektrolit bozukluklarının tanı ve tedavisi 1. dikkatli
hikaye, 2. fizik muayene, total vücut sıvısı ve dağılımının
değerlendirilmesi, 3. serum elektrolit konsantrasyonları, 4.
idrar elektrolit konsantrasyonları ve 5. serum ozmolalite-
sinin değerlendirilmesine dayanır. Elektrolit bozuklukları-
nın patofizyolojisi, temelde total vücut suyu ve onun kom-
partmanlar arası dağılımının ana prensiplerine dayanır.
A. Vücut Suyu ve Sıvı Dağılımı
Total vücut suyu, erkeklerde ve kadınlarda farklı olup yaş-
lanma ile azalır (Tablo 21-1). Vücut ağırlığının yaklaşık %
50-60’ı su olup 2/3’si (vücut ağırlığının % 40’ı) hücreiçi,
1/3’ü (vücut ağırlığının % 20’si) hücredışı sıvıdır. Hücredı-
şı sıvının ¼’ü (vücut ağırlığının % 5’i) intravasküler sıvıdır.
Su kompartmanların sadece birinden veya her ikisinden
birlikte (hücreiçi ve hücredışı) kaybedilebilir. Total vücut
suyundaki değişiklikler en iyi vücut ağırlığındaki değişik-
liklerle gösterilebilir. Etkin dolaşım volümü fizik muayene
(örneğin, kan basıncı, nabız, jıuguler venlerin dolgunluğu)
ile değerlendirilebilir. Etkin dolaşım volümünün kantita-
tif değerlendirmesi invaziv (örneğin, santral venöz basınç
veya pulmoner kama basıncı) veya noninvaziv (örneğin,
vena kava inferior çapı veya sağ atrium basıncının ekokar-
diografik ölçümü) yöntemlerle yapılabilir; ancak dikkatli
yorumlanmayı gerektirir.
B. Serum Elektrolitleri
Elektrolit bozukluğuna yol açan neden, hikayenin, altta
yatan hastalıkların ve ilaçların gözden geçirilmesi ile sap-
tanabilir.
C. İdrarın Değerlendirilmesi
Bir elektrolitin idrardaki konsantrasyonu, o elektrolitin
renal yönetimini ve böbrekler tarafından uygun şekilde
atılımını veya tutulumunu gösterir. Günlük elektrolit atı-
lımını saptamak için 24 saatlik idrar toplanması, böbreğin
eletrolit yönetimini değerlendirmenin altın standardıdır;
ancak zaman alıcı ve zordur. Spot idrar örneği kullanılarak
bir elektrolitin fraksiyonel atılımının (FE
X
) hesaplanması
daha kullanışlı bir yöntemdir.
İdrar X / Serum X
İdrar Cr / SerumCr
FE
X
(%) =
x 100
Yüksek fraksiyonel atılım artmış renal atılımı gösterir-
ken (düşük ihtiyaç veya elektrolit atılımı), düşük fraksiyo-
nel atılım artmış renal geriemilimi gösterir (fazla ihtiyaç
veya elektrolit retansiyon). Fraksiyonel atılımın hesaplan-
ması özgün bir elektrolit bozukluğunda böbreklerin uygun
cevabı verip vermediğinin değerlendirilmesinde klinisye-
ne yol göstericidir.
D. Serum Ozmolalitesi
Solüt konsantrasyonu ozmolalite ile millimol/kilogram
cinsinden ölçülür. Ozmolarite, solütün litre çözeltide
millimol olarak ölçülmesidir. Klinikte, fizyolojik solüt
konsantrasyonlarında (285-295 mosm/kg), her iki ölçüm
birbiri yerine kullanılabilir. Tonisite, hücre membranından
geçemeyen ozmolleri ifade eder. Hücre membranının iki
tarafındaki ozmol konsantrasyonundaki fark, ozmoza ve
sıvı geçişine, susamanın uyarılmasına ve antidiüretik hor-
mon (ADH) salınımına yol açar. Hücre membranından
kolaylıkla geçebilen maddeler (örneğin üre, etanol) inef-
fektif ozmoller olup kompartmanlar arasında sıvı geçişine
neden olmaz.
Serum ozmolalitesi aşağıdaki formül kullanılarak he-
saplanabilir:
Ozmolalite =
2 (Na
+
(mEq/L) +
+
Glukoz (mg/dl)
18
BUN (mg/dl)
2.8
(1 mosm/L glukoz, 180 mg/L veya 18 mg/dL’ye ve
1mosm/L üre azotu, 28 mg/L veya 2.8mg/dL’ye eşittir).
Sodyum hücre dışındaki ana katyon olup, dengeleyici eşit
miktardaki anyonu da hesaba katmak için formülde ikiy-
le çarpılır. Ölçülen ve hesaplanan ozmolalite arasında 10
mosm/kg’dan daha fazla bir fark olması, etanol, metanol,
izopropanol ve etilen glikol gibi ölçülmeyen ozmollerin
varlığında ortaya çıkan ozmolal açığı gösterir (bkz. Tablo
38-5).